अराजकताको परकाष्ठा : आवश्यकता पर्दा ऋण लिने, तिर्ने बेलामा आक्रमण गर्ने

विराटनगर । मोरङको कानेपोखरी गाउँपालिका– २ का रामबहादुर लिम्बूले अभियान लघुवित्त वित्तीय संस्थाको दलेली शाखाबाट लिएको ऋण मध्ये १ लाख ७० हजार रुपैयाँ ऋण तिर्न बाँकी छ ।

गाउँका अगुवा उनले ३ वर्षयता किस्ता तिरेका छैनन् । उनले गाउँका अरु ८ जना सदस्यको नामबाट करिब १६ लाख ऋण निकालेका छन् ।

लघुवित्तले ऋण तिर्न ताकेता गरेपछि मंगलबार कार्यालय पुगेर उनीसहितको समूहले मंगलबार लघुवित्तको कागजात र कम्युटरमा आगजनी गर्यो । तोडफोड पनि गरियो । प्रहरीका अनुसार लिम्बूले मणिराम ज्ञवाली नेतृत्वको लघुवित्त पीडित संघर्ष समितिका सदस्यलाई छलफलका लागि भन्दै बोलाएका थिए । कार्यालयमा पुगेपछि उनले आगजनी गरे । आगजनीमा संलग्न ५ जनालाई प्रहरीले पक्राउ गरेको छ ।

‘आफ्नै परिवारको नाममा एक लाख ७० हजार ऋण रहेछ । तर, केन्द्रका अरु ८ जनाको नामबाट करिब १६ लाख चलाएको भन्ने छ,’ अनुसन्धानमा खटिएको प्रहरी भन्छ, ‘ऋण तिर्नु पर्ने भएपछि आगजनी गरेको देखिन्छ । घटनाको थप अनुसन्धान भइरहेको छ ।’

कानेपोखरीको दलेलीमा भएको घटनामा संलग्न भएको आरोपमा प्रहरीले रामबहादुरसँगै सोही स्थानकी चन्द्रकला मगर र दिलिप झागडसँगै उर्लाबारीका मीना रसाइली र राधा विश्वकर्मालाई पक्राउ गरेको छ ।
…..

मोरङको बेलबारी नगरपालिका–६ का ५० वर्षीय माधव गिरीकी श्रीमती पवित्रा र छोरी नेशनल लघुवित्त वित्तीय संस्थाको सदस्य छन् । गाई फार्म सञ्चालन गरिरहेका उनले २०७९ पुसमा श्रीमती र छोरीको नामबाट ३ लाख ५० रुपैयाँ ऋण लिएका थिए । २ किस्ता तिरेयता उनले ऋणको किस्ता तिरेका छैनन् ।

लघुवित्तका कर्मचारीले किस्ता तिर्न आग्रह गर्दा सधैं पैसा छैन मात्रै भन्थे । मंगलबार दिउँसो लघुवित्तको बाहुनी शाखामा दलबलसहित पुगेका गिरीले कार्यालयको खातापाता, कागजात र ल्यापटप निकालेर सुनसरी–मोरङ सिचाईं आयोजनाको नहरमा फालिदिए ।

घटनापछि उनीसहित व्यक्तिहरु फरार रहेको प्रहरीले बताएको छ । लघुवित्तको कागजात र ल्यापटप नहरको पानीमा डुबेका कारण काम नलाग्ने अवस्थामा छन् । ‘पैसा लिने तर, तिर्ने बेलामा लघुवित्तको सामान फालेको देखिन्छ,’ अनुसन्धानमा खटिएको प्रहरी भन्छन्, ‘संघर्ष समितिको नाममा तिर्न पर्दैन कि भनेर अराजकता मच्चाएको पाइयो ।’

पछिल्लो १ वर्षयता लघुवित्त पीडित संघर्ष समितिको नाममा ऋणीले आन्दोलन गरिरहेका थिए । गत ६ चैतमा सरकारसँग सहमति भएपछि आन्दोलन फिर्ता भयो । धर्ना र विरोध रोकिएपछि लघुवित्तको रोकिएका केन्द्र बैठक नियमित भएका थिए ।

नेकपा (माओवादी केन्द्र)का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ नेतृत्वको सरकारसँग सहमति गरेको मणिराम ज्ञवाली नेतृत्वको संघर्ष समितिले सरकार परिवर्तन भएपछि फेरि संघर्ष सुरु गरेको छ । सरकारले सहमति पालना नगरेका कारण आन्दोलन सुरु गरेको ज्ञवालीको दाबी छ ।

ऋण लिने तर नतिर्ने भन्दै आन्दोलन गर्नु वित्तीय अराजकता रहेको अर्थशास्त्री डाक्टर भेषप्रसाद धमला बताउँछन् । ऋण लिने र नतिर्ने प्रवृतिले अर्थतन्त्रलाई असन्तुलन बनाउने उनको भनाइ छ ।

वित्तीय अराजकता रोक्नका लागि राज्यले कडाइ गर्नुपर्ने बताउँदै उनी भन्छन्, ‘लिएको ऋण तिर्दिन भन्न मिल्दैन । दिने संस्थाले पनि तिर्नका लागि सहुलियत वातावरण बनाइदिनुपर्छ ।’ ऋण मिनाहाको हल्ला चलाएर ऋण नतिर्ने प्रवृति बढ्दो रहेको उनले बताए ।

‘लघुवित्तबाट लिएको ऋणको सही सदुपयोग गर्नेहरु सफल भएका छन् । प्रगति गरेका छन्,’ डा. धमलाले भने, ‘दुरुपयोग गर्नेहरु विभिन्न संस्थाबाट ऋण लिएर फसेका छन् । त्यस्ता मान्छेहरु आन्दोलनमा छन् ।’

आफ्नो आवश्यकता पूरा गर्न लघुवित्तबाट ऋण लिने तर, तिर्ने बेलामा कार्यालयमा आक्रमण गर्ने प्रवृत्ति अराजक भएको नेपाल लघुवित्त बैंकर्स संघमा महासचिव सञ्जयकुमार मण्डल बताउँछन् । यस्तो अराजक गतिविधि गर्नेलाई राज्यले कारबाहीको दायरामा ल्याउनु पर्ने उनको भनाइ छ ।

‘लघुवित्तले लगानी गरेको ऋण जनताकै पैसा हो । जनताको पैसा लिएर तिर्दिन भन्न पाइँदैन । लिएपछि तिर्नुपर्छ,’ उनले भने, ‘ग्रामीण भेगमा घरदैलोमा पुगेर वित्तीय सेवा प्रवाह गरिरहेको लघुवित्तका कर्मचारी र कार्यालयको सुरक्षाको जिम्मेवारी राज्यले लिनुपर्छ । नत्र थप अराजकता बढ्छ । आक्रमण र आगजनीको पछिल्लो घटना अराजकताको परकाष्ठा हो ।’

देशको अर्थतन्त्रको अवस्थाका कारण ऋण मिनाहा सम्भव नभएको बताउँदै मण्डलले ऋण मिनाहाको भ्रमलाई राज्यले चिर्नुपर्ने माग गरे । सेवाग्राही सदस्यहरुले पनि लघुवित्तको वास्तविकता र आवश्यकता बुझेर अघि बढ्नुपर्ने उनको भनाइ छ ।

‘भ्रमको पछि नलागी समस्यामा परेका सदस्यहरु सहजीकरणको बाटोमा जानु पर्छ । समस्यामा परेकाहरुकै लागि नेपाल राष्ट्र बैंकले सहजीकरणको नीति पनि ल्याएको छ,’ उनले भने, ‘लघुवित्त कार्यक्रम विपन्न वर्ग कै लागि हो । भ्रमको पछि लागेर वित्तीय सेवाबाट बञ्चित भए सबैभन्दा बढी नोक्सानी विपन्न वर्गलाई हुन्छ ।’